Over De Poolse ruiter
De DBNL (Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren) lanceerde eind 2007 een digitale versie van de derde druk van de essaybundel De Poolse ruiter (1964). De eerste druk verscheen in 1946.
Hier volgt de inhoudsopgave en daaronder een essay over Kafka.
Edgar Allan Poe
De geheimen van Wuthering Heights
Enige proefjes zout water
Afscheid van Joyce
Het schuldprobleem bij Dostojewski
Lessing's ‘Laokoon’ en de moderne esthetiek
Over ‘Der Prozesz’ van Franz Kafka
De perikelen van het zuivere ik
Paul Valéry: meester der antithesen
De beeldende filosoof Francis Jammes en zijn kwatrijnen
Hedendaags Byzantisme
H. Marsman als Apollinische persoonlijkheid
Wetenschappelijke bijdrage tot de ritmologie
Prolegomena ener esthetiek
Voorbeelden van goed en slecht lezen
Dialoog over de ezelinnenmelk
De poolse ruiter
over ‘Der Prozesz’ van Franz Kafka
Alvorens met mijn eigenlijke onderwerp een aanvang te maken, wil ik u enige verklarende en geruststellende woorden doen toekomen ten aanzien van de titel van mijn lezing. Zoals u zult hebben opgemerkt, heeft een gedienstige hand op het zwarte bord aangekondigd, dat ik hedenochtend over ‘Het Proces’ van Franz Kafka zou spreken. Dit is inderdaad de correcte vertaling van ‘Der Prozeß’ (zoals het boek heet). Nu wil ik niet ontkennen, dat men, in deze tijd, nog geen purist hoeft te zijn om aan een Nederlands woord de voorkeur te geven boven een Duits: maar - en dit is dan de geruststelling, die ik u beloofde - in het geval van Kafka kunnen wij toch rustig spreken van ‘Der Prozeß’, ònvertaald; want Kafka was een jood, een Prager jood zelfs, - en een vertegenwoordiger van het ‘goede’ Duitsland, aan wie wij zonder voorbehoud ons vertrouwen kunnen schenken. Kafka is zelfs zo ‘goed’, dat de omstandigheden, waaronder wij hier leven, rechtstreeks aanleiding voor mij waren om mij met zijn roman bezig te houden; en dat reeds van de eerste dagen af dat ik dit dubbelzinnig verblijf, dat het midden houdt tussen een correctionele gevangenis en een vakantiekolonie, met u heb moeten delen. In mijn bewustzijn sprong Kafka onmiddellijk naar voren, toen het er voor mij om ging weerstand te bieden aan een ongewone ervaring: hij was mij behulpzaam bij het ordenen van mijn indrukken, hij was mij een morele steun. Niet omdat hij zich, zoals wij, tegen het nationaal-socialisme verzet zou hebben, want dat bestond in zijn tijd nog niet; maar in eerste instantie enkel en alleen, omdat er naar mijn mening overeenkomsten bestonden tussen ons verblijf hier in Sint Michiels Gestel en bepaalde situaties en gebeurtenissen in, en tenslotte ook de gehele ‘idee’ van zijn roman Der Prozeß.
Begin van een lezing, gehouden voor de gijzelaars in het seminarium ‘Beekvliet’ te Sint Michiels Gestel, in juni 1942. Later opgenomen in De Poolse ruiter; eerste druk 1946