Berichten uit de Koude Oorlog

 

Najaar 2021 kwamen twee bronnen boven water die een illustratie kunnen geven bij de Koude oorlog en de positie en reactie van schrijvers zoals S.Vestdijk. Beide bronnen zijn overgedragen aan het Literatuur Museum, waar ze beschikbaar zijn voor verder onderzoek.

De eerste bron is het AIVD-dossier van SV. Naar aanleiding van een bericht in de NRC (Koelewijn, 2021) over de moeite die de biografe van Jef Last had met toegang tot AIVD documenten hebben de erven SV, zich onbewust of er überhaupt iets zou zijn, een aanvraag ingediend. Na enige tijd werd een twintigtal kopieën geleverd met notities uit de periode 1953 – 1971.

Comité Stopzetting Atoomproeven

De ‘bekende schrijver’, ‘Dr. geen praktijk’, ‘thans woonachtig in Doorn’ zou ‘Comm. beginselen zijn toegedaan’. De Derde macht en de Derde Weg werden blijkbaar door elkaar gehaald, zo is te zien in twee opeenvolgende aantekeningen in het dossier:

in Mrt '51 Aanhanger Derde Macht (105393/OD 273); 1952: Eerder genoemde mutatie "Aanhanger Derde Macht" bleek bij nader onderzoek onjuist te zijn en dient derhalve alsvolgt te worden gewijzigd in : "Zou in aanmerking gebracht kunnen worden voor een convocatie ter bijwoning van de "Derde Weg".

26 januari 1960 wordt aangetekend dat ‘onderstaande persoon’ een brief ‘gericht aan de Franse regering’ heeft ondertekend, ‘uitgaande van het (pacifistische) Comité Stopzetting Atoomproeven’.

Na het overlijden in 1971 wordt het dossier gesloten. Samengevat, is te concluderen dat er geen nieuwe zaken aan het licht zijn gekomen. Toekomstige biografen zouden niet veel tijd hoeven te besteden aan dit BVD rapport. Maar een vergelijkend onderzoek zou interessant kunnen zijn. Was het gebruikelijk in die tijd dat er dossiers van schrijvers werden bijgehouden?

Merian Prag 1961

De tweede bron is een toevallige vondst. In een reisgids uit 1961 bleken circa 20 dubbelbeschreven vellen papier te zitten. Daarnaast was er ook een bladzijde uit Het Parool van 13 juli 1963, met een artikel door Lex van Delden over Praag.

Het tijdschrift Merian Prag 1961, Hoffmann und Campe Verlag Hamburg, 14. Jahrgang Heft 12, kreeg SV waarschijnlijk van de uitgever omdat een bijdrage aanstaande was voor een in 1963 verschenen Holland nummer (XVI Feb. 1963.) – met als titel In Amsterdam is immer was los (Hazeu, 2005, p. 729 ).

Nadere bestudering kan leren of het hier om een inval voor een verhaal gaat of voorwerk voor iets dat later wel gepubliceerd is. Op een volgeschreven verhuiskaartje is het volgende te lezen:

na stukgaan v. China individualisme in de partij zeer gecultiveerd, zeer afgesloten maar gelijkwaardig aan West. beschaving, en beter, Niet alleen ... ijskastenproductie overtreffen. Hoofdpersoon zorgvuldig opgeleid (... v ...) ook in buitenland geweest, contact met Westersche psychologen etc. menschen als hij moeten echter altijd beschikbaar zijn om zich met de ... werkelijkheid te meten. Yoga, Zen Boeddh. hebben invloed gehad.

Brainwashing zelf toegepast en veel meer verfijnd. Dagboek houden ... aangemoedigd. Analyses

Na eerst nagaan wat dan de nieuwe ketterij kan zijn (de vrouw)

China valt uiteen: historische traditie gaat wel op, ondanks moderne mogelijkheid een dwangstaat onbeperkte tijd te laten voortduren. plannen ... v. 5 tot 30 jaar. Nieuwe ... v. ijzeren gordijn: zooveel mogelijk uitwisseling, en zeldzame toename en perfectioneering v. spionnage.

De "ketterij" kan iets te maken hebben m omgang m buitenlanders,

Volkscommissaris - later niet meer zo genoemd.

Centraal Comité, secretaris,

Opperste Sovjet etc. Premier etc.

Indiv. in partij is dialect. conseq. t. collectivisme.

"Vrijheid", hierover vooral na Chroetsjov weer snelle wisseling zonder bloederige ...

Niet "Stalinist" ...!

 

De … geven onleesbare woorden aan. Verhaaltechnisch valt hier weinig in te herkennen, maar er is al wel sprake van een hoofdpersoon. In de verder bijgevoegde 20 pagina’s staan sommige woorden rood onderstreept en er is een klein plattegrondje getekend.

 

Wie deze documenten verder wil onderzoeken, kan zich tot het Literatuurmuseum wenden https://literatuurmuseum.nl/archief

 

Koelewijn, J. (2021) - Ik ben al bijna uit het geheugen van mensen verdwenen, interview met Rudi Wester https://www.nrc.nl/nieuws/2021/05/12/iedereen-eindigt-in-de-vergeetbak-a4043239 NRC 12-5-2021

Hazeu, W. (2005). Vestdijk, een Biografie. Amsterdam, De Bezige Bij

geplaatst 27-2-2023, hergebruik met bronvermelding toegestaan